11 เรื่องน่ารู้วัดอรุณฯ ศาสนสถานงานศิลป์ชั้นเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

1. วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ที่ไหน

          วัดอรุณฯ เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรมหาวิหาร หมายถึงพระอารามที่พระมหากษัตริย์ สมเด็จพระราชินี สมเด็จพระยุพราช ทรงสร้างหรือปฏิสังขรณ์เป็นการส่วนพระองค์ ตั้งอยู่ที่แขวงวัดอรุณ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ฝั่งธนบุรี ข้าง ๆ สำนักงานเลขานุการกองทัพเรือ ทั้งยังอยู่ในเขตพระบรมมหาราชวังเดิม

     • ที่ตั้ง : เลขที่ 34 ถนนวังเดิม แขวงวัดอรุณ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร
     • Google Map : วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

2. ประวัติวัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

          วัดอรุณฯ เป็นวัดโบราณที่มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา แรกเรียกว่า วัดมะกอก มีเรื่องเล่าว่า เมื่อพระเจ้าตาก (สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช) ทรงนำกองทัพมาเพื่อเลือกชัยภูมิในการสร้างราชธานีใหม่ พระองค์เสด็จฯ ถึงวัดมะกอกในเวลารุ่งแจ้ง เมื่อทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี จึงทรงปฏิสังขรณ์พระอารามแห่งนี้ และสถาปนาเป็นพระอารามหลวง พระราชทานนามว่า วัดแจ้ง เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) ซึ่งอัญเชิญมาจากเวียงจันทน์

          ในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) ทรงสถาปนาพระอุโบสถและพระวิหารหลังใหม่ พร้อมทั้งอัญเชิญพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรมาประดิษฐานที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม แต่ยังไม่ทันแล้วเสร็จพระองค์ก็เสด็จสวรรคต หลังจากนั้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) จึงทรงดำเนินการปฏิสังขรณ์ต่อ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า วัดอรุณราชธาราม ภายหลังพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า วัดอรุณราชวราราม

          วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 66 ตอนที่ 64 วันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2492 และประกาศระวางแนวเขตโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 72 ตอนที่ 14 วันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2498

ภาพจาก : Tang Yan Song / shutterstock.com

3. พระปรางค์ วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

          พระปรางค์วัดอรุณฯ ถือได้ว่าเป็นศิลปกรรมที่สง่าและโดดเด่น ก่อสร้างโดยช่างฝีมือที่มีความเชี่ยวชาญ บนพระปรางค์ประดับด้วยเครื่องกระเบื้องเคลือบและเครื่องถ้วยชามเบญจรงค์ที่นำเข้ามาจากจีน มีลวดลายงดงามเป็นของเก่าแก่และหายาก ประกอบด้วยพระปรางค์ใหญ่ พระปรางค์เล็ก 4 องค์ รอบ 4 ทิศ ภายในมีรูปพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ กำแพงแก้วกั้น มีฐานทักษิณ 3 ชั้น มีรูปปั้นมารและกระบี่แบกฐานสลับกัน นอกจากนั้นยังมีซุ้ม 4 ซุ้ม มีพระนารายณ์อวตาร เหนือขึ้นไปเป็นยอดปรางค์ มีเทพพนมนรสิงห์เพื่อปราบยักษ์

          ตัวพระปรางค์ปัจจุบันนี้ไม่ใช่พระปรางค์เดิมที่สร้างขึ้นราวสมัยกรุงศรีอยุธยา ที่มีความสูงเพียง 16 เมตร โดยปรางค์ปัจจุบันถูกสร้างขึ้นแทนในสมัยรัชกาลที่ 2 ในปี พ.ศ. 2363 แต่ก็ได้แค่รื้อพระปรางค์องค์เดิม และขุดดินวางราก ก่อนที่พระองค์จะเสด็จสวรรคต ต่อมาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 3) มีพระราชดำริให้ดำเนินการสร้างต่อ โดยพระองค์เสด็จมาวางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2385 จนแล้วเสร็จเมื่อปี พ.ศ. 2394 ซึ่งพระปรางค์วัดอรุณฯ ได้รับการบูรณะเสมอมา จนกระทั่งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ได้ทำการบูรณะพระปรางค์ครั้งใหญ่ องค์พระปรางค์ก่ออิฐถือปูน ประดับด้วยชิ้นเปลือกหอย กระเบื้องเคลือบ จาน-ชามเบญจรงค์สีต่าง ๆ เป็นลายดอกไม้ ใบไม้ และลายอื่น ๆ ซึ่งส่วนใหญ่มาจากประเทศจีน นอกจากนี้ยังมีการประดับตกแต่งด้วย กินนร กินรี ยักษ์ เทวดา และพญาครุฑ ส่วนยอดบนสุดของพระปรางค์ติดตั้งยอดนภศูลและมงกุฎปิดทอง มีความสูงจากฐานถึงยอด 81.85 เมตร

          พระปรางค์ได้ดำเนินการบูรณะครั้งใหญ่เมื่อวันที่ 24 กันยายน พ.ศ. 2556 และดำเนินการสำเร็จลุล่วงเป็นที่เรียบร้อยหลังจากที่ประสบปัญหาพระปรางค์ทรุดโทรมอย่างหนักมาโดยตลอด อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันยังคงมีการเฝ้าดูแลอย่างใกล้ชิดจากเจ้าหน้าที่เป็นระยะ

          สำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการเข้าชมพระปรางค์วัดอรุณฯ ควรแต่งกายอย่างสุภาพ และใช้ความระมัดระวังในการเดิน เพราะบันไดค่อนข้างสูงและชัน และบางช่วงก็ค่อนข้างแคบ รวมถึงไม่ควรสัมผัสหรือทำการใด ๆ ที่จะก่อให้เกิดความเสียหายต่อองค์พระปรางค์ทั้งสิ้น

4. ยักษ์วัดแจ้ง

          บริเวณซุ้มประตูทางเข้าพระอุโบสถจะมียักษ์วัดแจ้งที่มีชื่อเสียงยืนเฝ้าอยู่ ยักษ์กายสีขาว มีชื่อว่า "สหัสเดชะ" ยักษ์กายสีเขียว มีชื่อว่า "ทศกัณฐ์" เป็นยักษ์ศิลปะแบบจีน ปูนปั้นประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสี มือถือตะบองใหญ่เป็นอาวุธ บริเวณหน้าซุ้มทางเข้าพระอุโบสถ แฝงไว้ด้วยคติความเชื่อในการทำหน้าที่เป็นเทพพิทักษ์ ปกปักรักษาสถานที่สำคัญทางศาสนา

คาถาบูชาพญายักษ์วัดแจ้ง

     นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ (3 จบ)
     ยักโข โย อรุเณ รัมเม วราราเม ปติฏฐิโต
     ยักขานังธิปะตี ยักโข ยักเข โส อภิปาละโก
     หิริโอตตัปปะสัมปันโน ธัมมิโก ภาคะมาวะโห
     เอตัสเสวานุภาเวนะ สทา โสตถี ภวันตุ เม ฯ

5. พระอุโบสถ วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

          พระอุโบสถสร้างในสมัยรัชกาลที่ 2 เป็นอาคารยกพื้นสูง หลังคาลด 2 ชั้น มุงด้วยกระเบื้องสีเหลือง ขอบเป็นกระเบื้องสีเขียวใบไม้ ช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ลงรักปิดทอง ประดับกระจก ไม่มีกำแพงแก้วแต่มีพระระเบียงแทน โดยหลังเดิมสร้างตามแบบสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยาตอนปลาย แต่ภายหลังถูกเพลิงไหม้ ในรัชสมัยรัชกาลที่ 5 จึงโปรดเกล้าฯ ให้ปฏิสังขรณ์จนดีดังเดิม รวมทั้งบูรณะจิตรกรรมภายในใหม่ แต่คงเค้าของเดิมให้มากที่สุด

ภาพจาก : Tang Yan Song / shutterstock.com

          ภายในมีพระประธานชื่อว่า พระพุทธธรรมมิศรราชโลกธาตุดิลก เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ หน้าตักกว้าง 3 ศอกคืบ ประดิษฐานเหนือแท่นไพทีบนฐานชุกชี กล่าวกันว่ารัชกาลที่ 2 ทรงปั้นหุ่นพระพุทธรูปด้วยฝีพระหัตถ์พระองค์เอง อีกทั้งรัชกาลที่ 4 ได้ทรงอัญเชิญพระบรมอัฐิของรัชกาลที่ 2 มาบรรจุไว้ที่พระราชอาสน์ของพระพุทธธรรมมิศรราชโลกธาตุดิลกอีกด้วย นอกจากนี้ยังมีภาพจิตรกรรมฝาผนังทั้ง 4 ด้าน เป็นภาพพุทธประวัติ มารผจญ และเวสสันดรชาดก เป็นต้น

ภาพจาก : Sergey-Colone / shutterstock.com

6. พระวิหาร วัดอรุณราชวราราม ราชวรมหาวิหาร

          พระวิหาร เป็นอาคารยกพื้นสูง มีบันไดทางขึ้น-ลงด้านข้างของมุขทั้งด้านหน้าและด้านหลัง หลังคาลด 3 ชั้น ผนังด้านนอกประดับด้วยกระเบื้องเคลือบสีลายก้านแย่งที่สั่งเข้ามาจากเมืองจีน ภายในประดิษฐาน พระพุทธชัมภูนุทมหาบุรุษลักขณาอสีตยานุบพิตร พระพุทธรูปปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง 6 ศอก หล่อด้วยทองแดงปิดทอง มีประวัติว่า รัชกาลที่ 3 โปรดเกล้าฯ ให้หล่อขึ้นพร้อมกับพระประธานในพระอุโบสถ วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร ฝั่งพระนคร