อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย (อ.ส.ท.) เมืองเก่าสุโขทัยในอดีตเคยเป็นราชธานีของไทย มีความเจริญรุ่งเรือง เป็นศูนย์กลางการปกครอง ศาสนา และเศรษฐกิจ ภายในอุทยานฯ มีสถานที่สำคัญที่เป็นพระราชวัง ศาสนสถาน โบราณสถาน โดยมีคูเมือง กำแพงเมือง และประตูเมืองโบราณล้อมรอบอยู่ในรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ประกอบไปด้วยโบราณสถานทั้งภายในและนอกกำแพงเมือง และที่สำคัญ เป็นร่องรอยอดีตแห่งความภาคภูมิใจของคนไทยและของคนทั้งโลก จนได้รับการยกย่องจาก UNESCO ให้เป็นแหล่งมรดกโลก เมื่อ พ.ศ.2534 โบราณสถานที่น่าสนใจ
กำแพงเมืองสุโขทัย ปรากฏหลักฐานในศิลาจารึกว่า
"ตรีบูร" หมายถึง กำแพงเมืองสามชั้นที่ล้อมรอบเมืองสุโขทัย มีขนาดกว้าง 1,300 เมตร ยาว 1,800 เมตร กำแพงเมืองชั้นในเป็นศิลาแลงก่อบนคันดิน กำแพง 2 ชั้นนอกเป็นคูน้ำสลับกับคันดิน ทำหน้าที่ป้องกันข้าศึก คูน้ำยังใช้ระบายน้ำไม่ให้ไหลท่วมเมือง ระหว่างกึ่งกลางแต่ละด้านจะมีประตูเมืองและป้อมหน้าประตู
วัดมหาธาตุ ตั้งอยู่ภายในเมืองสุโขทัยเป็นวัดสำคัญของสุโขทัย เชื่อว่าบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่เจดีย์ประธาน ยังมีเจดีย์ทรงดอกบัวตูมที่แสดงลักษณะเอกลักษณ์ของศิลปะสุโขทัยเจดีย์แบบนี้จะพบได้เฉพาะในเขตเมืองที่อิทธิพลของสุโขทัยแผ่ไปถึงเท่านั้น เช่น กำแพงเพชร ศรีสัชนาลัย ตาม ฯลฯ ระหว่างสองข้างด้านหน้าเจดีย์นั้น มีพระพุทธรูปยืนปางเปิดโลกสูงประมาณ 9 เมตร ชื่อว่า พระอัฏฐารส
พระราชวัง สันนิษฐานว่าอยู่ทางด้านตะวันออกของวัดมหาธาตุ ปัจจุบันเหลือเพียงฐานอาคารรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เรียกว่าเนินปราสาท ในคราวเสด็จจาริกธุดงค์หัวเมืองทางเหนือของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงพบศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชและพระแท่นมนังศิลาบาตร
วัดพระพายหลวง ตั้งอยู่ทางทิศเหนือเมืองสุโขทัย โบราณสถานเป็นปราสาทแบบขอม 3 องค์ ตั้งเรียงกันจากเหนือไปใต้ ปัจจุบันเหลือเพียงปราสาทองค์เหนือ มีหลักฐานเป็นลวดลายปูนปั้นในศิลปะขอมสมัยบายนของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ที่ด้านหน้าสุดของวัดนี้เป็นกลุ่มพระพุทธรูปสี่อิริยาบถ ได้แก่ พระพุทธรูปนั่ง นอน ยืน เดิน อันเป็นลักษณะพิเศษที่นิยมสร้างในงานศิลปกรรมของสุโขทัย
วัดศรีชุม ชื่อ "ศรีชุม" ปรากฏอยู่ในเอกสารพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ซึ่งได้กล่าวไว้ว่า ราว พ.ศ. 2127 ปลายรัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชา กรุงศรีอยุธยากับกรุงหงสาวดีเลิกเป็นไมตรีต่อกัน พระยาพิชัยชักชวนพระยาสวรรคโลกคิดกบฏยกไปตีเมืองพิษณุโลก พระนเรศวรยกทัพมาปราบพระยาพิชัยที่เมืองสวรรคโลก ผ่านเมืองสุโขทัย ตั้งทัพหลวงอยู่ที่ตำบลฤาษีชุม และชักชวนให้ไพร่พลดื่มน้ำสัตยาธิษฐาน เป็นที่มาของตำนานพระพูดได้ (อจนะ)
วัดตระพังทองหลาง วัดนี้มีลวดลายปูนปั้นประดับผนังมณฑปทั้ง 3 ด้าน แสดงเรื่องราวในพุทธประวัติด้านเหนือ แสดงตอนพระพุทธเจ้าประทานเทศนาโปรดพระนางพิมพา ด้านใต้แสดงตอนพระพุทธเจ้าเสด็จลงจากชั้นดาวดึงส์ ภายหลังเทศนาโปรดพระพุทธมารดา ทิศตะวันตกแสดงตอนประทานเทศนาโปรดพระพุทธบิดาและพวกกษัตริย์ศากยวงศ์ลักษณะลวดลายเป็นฝีมือช่างสุโขทัยที่ได้รับอิทธิพลจากลังกา
อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยเปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 06.00 - 21.00 น. (ปิดจำหน่ายบัตรเวลา 18.00 น.) นักท่องเที่ยวชาวไทย 10 บาท ชาวต่างชาติ 40 บาท หรือสามารถซื้อตั๋วรวมได้ ชาวไทย 30 บาท ชาวต่างชาติ 150 บาท โดยบัตรนี้สามารถเข้าชมอุทยานประวัติศาสตร์ต่าง ๆ ในจังหวัดสุโขทัยได้ภายในระยะเวลา 30 วัน
ในกรณีที่นำยานพาหนะเข้าเขตโบราณสถานจะต้องเสียค่าธรรมเนียมอีกด้วย และที่บริเวณลานจอดรถ ศูนย์บริการนักท่องเที่ยวมีบริการรถรางนำชมรอบบริเวณอุทยานฯ อัตราค่าบริการ นักท่องเที่ยวชาวไทย 10 บาท ชาวต่างชาติ 20 บาท นอกจากนั้น ที่บริเวณด้านหน้าอุทยานฯ ยังมีบริการจักรยานให้เช่าราคาคันละ 20 บาท กรณีเข้าชมเป็นหมู่คณะและต้องการวิทยากรนำชม สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย โทรศัพท์ 0 5569 7310 การเดินทาง
จากตัวเมืองสุโขทัยไปตามเส้นทางสายสุโขทัย-ตาก (ทางหลวงหมายเลข 12) ไปทางทิศตะวันตก 12 กิโลเมตร เมื่อผ่านเข้าเขตเมืองเก่าจะแลเห็นยอดพระเจดีย์ แนะนำการท่องเที่ยว สถานที่ท่องเที่ยว ร้านอาหาร พร้อมคูปองส่วนลดโรงแรมเพียบ
ขอขอบคุณข้อมูลและภาพประกอบจาก