เที่ยวสุพรรณบุรี เยือน 3 ชุมชนน่าเที่ยว “ชุมชนบ้านแหลม”, “ชุมชนสมหวังบ้านวังยาง” และ “ชุมชนบ้านต้นแจงพัฒนา” เผยเสน่ห์และภูมิปัญญาท้องถิ่นไทย พร้อมเปิดมุมมองการเที่ยวสุพรรณบุรีที่ต่างไปจากเดิม
ถ้าจะให้ลองเอ่ยชื่อจังหวัดใกล้กรุงเทพฯ เอาที่แบบเดินทางง่าย เที่ยวง่าย และใช้เวลาเดินทางไม่นาน “สุพรรณบุรี” น่าจะเป็นหนึ่งในจังหวัดที่ติดท็อปลิสต์อยู่แน่ ๆ หลายครั้งที่เรามีโอกาสไปเที่ยวสุพรรณบุรี จุดหมายปลายทางส่วนใหญ่มักลงเอยกับที่เที่ยวในอำเภอเมือง หรือไม่ก็จุดแลนด์มาร์กสำคัญ ๆ ที่มาแล้วคนอื่นจะรู้เลยว่า “มาเที่ยวสุพรรณบุรีนะ” เช่น ตลาดสามชุกร้อยปี, วัดป่าเลไลยก์วรวิหาร, อุทยานมังกรสวรรค์ และบึงฉวาก เป็นต้น
นอกเหนือจากที่เที่ยวแลนด์มาร์กสำคัญ ๆ ที่เรารู้จักคุ้นเคยกันเป็นอย่างดีแล้ว หลายคนเริ่มหันมาให้ความสนใจการท่องเที่ยวทางเลือกมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งการท่องเที่ยววิถีชุมชน ซึ่งเราจะเห็นเลยว่าทุกวันนี้มีชุมชนเล็ก ๆ มากมายที่เปิดตัวเป็นแหล่งท่องเที่ยว และเปิดพื้นที่ให้นักท่องเที่ยวเข้ามาเรียนรู้เอกลักษณ์เฉพาะถิ่น
อย่างครั้งนี้เราได้มีโอกาสเดินทางไปสัมผัสสุพรรณบุรี ร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) ที่พาไปทำความรู้จักกับชุมชนน่าเที่ยวของจังหวัดสุพรรณบุรี ได้แก่ “ชุมชนบ้านแหลม”, “ชุมชนสมหวังบ้านวังยาง” และ “ชุมชนบ้านต้นแจงพัฒนา” ซึ่งแต่ละชุมชนต่างก็มีเสน่ห์ที่แตกต่างกันไป และทำให้เราได้รู้ว่า...การท่องเที่ยวเที่ยววิถีชุมชนมีอะไรสนุกกว่าที่เราคิด !
1. ชุมชนบ้านแหลม : สัมผัสวิถีชุมชน ย้อนรอยเสน่ห์ความเป็นไทยในวันวาน
ย่างเท้าเข้าหลบไอแดดในช่วงฤดูฝนของเดือนมิถุนายน และค่อย ๆ มองสำรวจพื้นที่โดยรอบทันทีที่เราเดินทางมาถึงสุพรรณบุรี บ้านทรงไทยโบราณหลังใหญ่ตั้งตระหง่าน ล้อมรอบพื้นที่ลานกว้าง ถูกเติมเต็มด้วยคณะชาวบ้านจากชุมชนบ้านแหลม ไม่นานเราก็ได้ยินเสียงต้อนรับกล่าวทักทายสวัสดีกันอย่างเป็นทางการ พร้อมกับรับฟังเรื่องราวประวัติความเป็นมาคร่าว ๆ ของชุมชน ก็พอจะทำให้เราได้รู้ว่า ชุมชนบ้านแหลม เป็นชุมชนเก่าริมแม่น้ำท่าจีน ตลอดสองฝั่งลำน้ำเรียงรายด้วยบ้านเรือนไทย และวัดเก่าแก่ที่มีประวัติยาวนาน ไม่ต้องแปลกใจที่เรายังจะห็นภาพวิถีชีวิตความเป็นไทยแบบบ้าน ๆ อารมณ์เหมือนว่าได้หมุนเครื่องย้อนเวลากลับไปยังอดีต
นอกจากภาพวิถีชีวิตที่งดงาม ชุมชนบ้านแหลมยังมีของดีที่ต้องบอกต่อ ผ่านกิจกรรมสนุก ๆ ในแต่ละฐาน ซึ่งชาวบ้านในชุมชนได้เตรียมข้าวของไว้เสร็จสรรพ พร้อมให้ความรู้กับเราอย่างเต็มที่แบบไม่มีเม้ม
- กิจกรรมตำน้ำพริกเผาโบราณสูตรแม่โสภาทรงเครื่อง
เข้าสู่ฐานกิจกรรมแรกกับการตำน้ำพริกเผาโบราณ ว่ากันว่าสูตรเด็ดความอร่อยของน้ำพริกเผาของชุมชนบ้านแหลมอยู่ที่ความหวานของพริกขี้หนูที่นำมาคลุกเคล้าผสมกับเครื่องปรุงต่าง ๆ ได้แก่ กะปิ, พริกขี้หนู, เกลือ, มะขามเปียก และหอม/กระเทียมคั่ว หลังจากนั้นก็อาศัยการโขลกอย่างชำนาญของผู้ปรุง ไม่นานก็ได้กลิ่นหอม ๆ ลอยออกจากครกขึ้นมาเตะจมูกเราเข้าอย่างจัง
และเหมือนมีอะไรมากระตุ้นต่อมความหิวของเราทันที มองซ้ายมองขวาก็เห็นผักเครื่องเคียงชนิดต่าง ๆ ไม่รอช้า...ถึงเวลาตักจ้วง ๆ ลองชิมให้หายอยาก และก็ไม่ผิดหวัง พอได้ตักเข้าปากสักคำ รสความนัวของน้ำพริกเผาที่โขลกไว้แต่แรก เผยให้เราได้สัมผัสถึงความหวานที่ติดความเผ็ดร้อนนิด ๆ แบบกำลังพอดี เป็นรสชาติความกลมกล่อมที่เราหาไม่ได้ง่าย ๆ แถมยังมีคุณป้ามานั่งโขลกสด ๆ แบบนี้ด้วยแล้ว ยิ่งเพิ่มรสชาติความอร่อยมกว่าเดิมอีกหลายเท่าตัว แถมพาลให้นึกถึงข้าวสวยร้อน ๆ สักชาม ลองได้มาตั้งอยู่ตรงหน้า งานนี้มีจ้วงน้ำพริกหมดถ้วยแบบไม่รู้เนื้อรู้ตัว
- กิจกรรมทำลูกประคบสมุนไพร
หลังจากลองลิ้มชิมน้ำพริกเผาสูตรโบราณกันเกือบอิ่มท้อง เข้าสู่ฐานกิจกรรมต่อมา นั่นคือ กิจกรรมทำลูกประคบสมุนไพร อีกหนึ่งวิถีภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่นักท่องเที่ยวอย่างเราสามารถเรียนรู้ขั้นตอนการทำได้อย่างใกล้ชิด โดยส่วนผสมที่นำมาใช้ทำลูกประคบก็เป็นพืชสมุนไพรในท้องถิ่น ประกอบด้วย ใบเตย, ใบมะขาม, ผิวมะกรูด, ไพล, ขมิ้น, เปลือกส้มโอ, ว่านชักมดลูก, เปาะ, ว่านน้ำ, พิมเสน, การบูร, ตะไคร้, ข่า และใบยูคาลิปตัส
โดยวิธีใช้ลูกประคบสมุนไพร เพียงแค่เอามานึ่งประมาณ 15-20 นาที (ใช้ได้ประมาณ 4 ครั้ง) หลังจากใช้เสร็จเรียบร้อยก็นำมาแช่เย็น และจำไว้เสมอว่า ! ก่อนนำมาใช้ให้นึ่งทุกครั้ง และขอบอกเลยว่าสรรพคุณลูกประคบสมุนไพรมีมากมายเหลือหลาย ไม่ว่าจะเป็นแก้เส้นเลือดขอด, แก้ปวดเมื่อย, ลดอาการปวดบวมและเกร็ง หรือว่าง ๆ จะเอามานวดหลังคอ ก็บรรเทาอาการเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าได้ดีไม่น้อย
- กิจกรรมจักสานไม้ไผ่หวาย หรือจักสานผักตบชวา
มาถึงกิจกรรมสนุก ๆ สำหรับคนที่อยากจะทดสอบฝีมืองานประดิษฐ์ของตัวเองสักตั้ง กับการจักสานไม้ไผ่หวาย หรือจักสานผักตบชวา เมื่อเข้าไปยังฐานกิจกรรม จะเห็นเหล่าคุณป้าและคุณยายยิ้มร่าเรียกให้เรานั่งลงดูขั้นตอนการสานลายอย่างคล่องแคล่ว
ผลิตภัณฑ์จักสานของชุมชนบ้านแหลมเลือกใช้ผักตบชวาเป็นวัสดุหลัก ด้วยคุณสมบัติเด่นของผักตบชวาที่มีความเหนียวและทนทาน ทั้งยังเป็นพืชท้องถิ่นที่หาได้ง่าย ๆ เราได้เห็นเหล่าคุณป้าคุณยายขยับนิ้วสานผักตชวา พอได้เห็นอย่างนั้นแล้วก็ได้แต่อึ้งในความคล่องแคล่วของนิ้วมือ ที่หยิบจับเส้นสายของผักตบชวานำมาถักทอเป็นลวดลาย ไม่นานก็ขึ้นรูปทรงเป็นหมวกใบงาม เอาไว้ใส่เพิ่มความเก๋ให้กับใบหน้าแล้ว
- กิจกรรมทำต้มโคล้งปลาม้ากรอบ
ชุมชนบ้านบางแหลม เป็นชุมชนที่อุดมสมบูรณ์ด้วยปลาแม่น้ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “ปลาม้า” ขึ้นชื่อในเรื่องความอร่อย จนปลาม้ากลายเป็นวัตถุดิบหลักของเมนูอาหารหลากหลายเมนู หนึ่งในนั้นก็คือ “ต้มโคล้งปลาม้ากรอบ” เมนูพื้นบ้านที่เราเองก็ไม่ค่อยมีโอกาสหากินกันได้บ่อยนัก แต่วันนี้ได้กินแล้วที่ชุมชนบ้านแหลม
หม้อต้มน้ำโคล้งที่กำลังเดือดปุดๆ ส่งกลิ่นหอมจากส่วนผสมต่างๆ ลงไป เป็นสัญญาณบอกคนปรุงให้รู้ว่า ช่วงเวลานี้แหละที่ต้องเอาพระเอกอย่างปลาม้ากรอบใส่ลงไปในหม้อได้แล้ว ไม่รอช้า...พลันมือก็หยิบปลาม้ากรอบเทลงไปใส่ในหม้อเรียบร้อย รออีกไม่กี่อึดใจ ก็พร้อมให้พวกเราได้ชิม ต้มโคล้งปลาม้ากรอบรสชาติจัดจ้าน เวลากินได้กลิ่นเครื่องแกงลอยเข้าจมูก ช่วยให้เจริญอาหารอยู่ไม่น้อย ลองนึกว่าถ้าได้กินกับข้าวสวยร้อน ๆ สักจาน สวรรค์คงอยู่ตรงหน้าไม่ไปไหนแน่ ๆ
- กิจกรรมการทำธูปหอมพรหมเศรษฐี
มาดูอีกหนึ่งของดีของชุมชนบ้านแหลม กับธูปหอมพรหมเศรษฐีหลากสีประจำวันเกิด ตอนแรกก็ถึงกับเกิดข้อสงสัยขึ้นในใจว่า “ปกติแล้วธูปจำเป็นต้องมีหลากหลายสีขนาดนี้เชียวหรือ ?” และก็ได้คำตอบว่า...การที่ธูปของชุมชนบ้านแหลมต้องมีหลายสีแบบนี้ ส่วนหนึ่งก็เพื่อเกิดเป็นสัญลักษณ์จดจำได้โดยง่าย เช่น วันอาทิตย์จะใช้สีแดง, วันจันทร์จะใช้สีเหลือง และวันอังคารจะใช้สีชมพู เป็นต้น
ขณะเดียวกันยังได้รับฟังเรื่องราวเกี่ยวกับขั้นตอนการทำธูป ที่เริ่มจากนำไม้ชุบน้ำหมาด ๆ ไปปั่นกับขี้เลื่อยและผงเปลือกไม้ ก่อนนำไปชุบกับผงจันทร์ขาวผสมแป้ง และนำไปตากแห้ง ซึ่งวิธีการทำเหมือนง่าย แต่ต้องเรียนรู้กระบวนการอยู่นานเลยทีเดียว เหล่านี้เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกิดจากการสั่งสมและเรียนรู้จนเกิดความเชี่ยวชาญและชำนาญ ต่อยอดกลายเป็นหนึ่งในสินค้าของดีที่ต้องชมของชุมชนบ้านแหลมแห่งนี้
2. ชุมชนสมหวังบ้านวังยาง : งมแห้วดีแห่งอำเภอศรีประจันต์
ถ้าพูดถึง “แห้ว” หลายคนน่าจะคุ้นตาก้อนกลม ๆ สีขาว ๆ ซึ่งเป็นแห้วที่ผ่านการปอกเปลือกมาแล้ว แต่จะมีสักกี่คนที่จะรู้ว่าหน้าตาแห้วก่อนหน้านั้นมีลักษณะเป็นอย่างไร เราจะพาไปรู้จักกันถึงแหล่งเพาะปลูกแห้วที่ใหญ่ที่สุดที่อำเภอศรีประจันต์ จังหวัดสุพรรณบุรี
ครั้งนี้เราได้มีโอกาสงมเก็บแห้วกันที่นาแห้วเป็นครั้งแรกในชีวิต หลังจากใส่ถุงเท้ายางและถุงมือยางเรียบร้อยแล้ว ก็ถึงเวลางมแห้วของจริง วิธีการก็คือ จะใช้เท้าคลึงดินเป็นวงกลม แล้วใช้มืองัดดินขึ้นมา เพื่อเลือกเก็บแต่หัวแห้ว ปกติแล้วหัวแห้วจะฝังอยู่ใต้ดิน เมื่อหาเจอแล้วก็โกยขึ้นมาใส่ในตะกร้า แล้วค่อยเอาไปล้างดินโคลนให้สะอาด โดยเกษตรกรจะงมแห้วกันในเวลาเที่ยงคืนไปจนถึงรุ่งเช้า นั่นเพราะช่วงเวลากลางวันอากาศร้อน และใช้เวลาดังกล่าวในการปอกแห้วแทน
แห้วที่เรางมได้แล้ว ส่วนหนึ่งสามารถนำใส่ชะลอมเอากลับไปเป็นของฝาก และอีกส่วนหนึ่งก็นำเอามาทำทับทิมกรอบแสนอร่อยกันค่ะ
ไม่นานเราก็เคลื่อนพลจากนาแห้วมายังที่ทำการหมู่บ้าน แต่ก่อนที่เราจะเริ่มลงมือทำทับทิบกรอบแสนอร่อย เราจะพาคุณไปเดินเล่นชิล ๆ ที่ “สะพานชนะใจ” สะพานไม้ไผ่ที่ทอดตัวยาวไปตามทุ่งนา คดโค้งไปมาสวยงาม ได้ถ่ายรูปตามใจฉันกันเต็มที่ หรือจะห้อยขารับลมเพลิน ๆ ก็บรรยากาศดีไม่แพ้กัน สำหรับใครที่อยากมาเห็นภาพทุ่งนาเขียว ๆ แนะนำว่าให้มาช่วงเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม เพราะเป็นช่วงที่ต้นข้าวกำลังตั้งรวงสีเขียว ดูแล้วเพลินตาสบายใจอย่างบอกไม่ถูก
คราวนี้ก็ถึงเวลาลงมือทำทับทิมกรอบกันเสียที บอกไว้ตรงนี้เลยว่า...เราได้ลงมือทั้งปอก ล้าง และหั่นแห้วอย่างตั้งใจในทุกขั้นตอน ด้วยความคาดหวังว่าจะต้องออกมาหน้าตาน่ากินแน่ ๆ หลังจากขั้นตอนการเตรียมแห้วเสร็จ หลังจากนั้นก็นำไปคลุกกับน้ำแดง-น้ำเขียว และคลุกต่อด้วยแป้งมัน แล้วนำไปต้ม แช่ด้วยน้ำเชื่อม เท่านี้ก็เรียบร้อย แล้วก็ได้เวลาตักเข้าปาก ภาคภูมิใจกับฝีมือตัวเองอย่างเต็มปากเต็มคำ
เส้นทางแห่งการเรียนรู้นาแห้วครั้งนี้ของเรา จึงเป็นมากกว่าแหล่งท่องเที่ยวชุมชนธรรมดา ๆ แต่ทุกผลของแห้วที่หว่านลงดิน ล้วนสั่งสมจากภูมิปัญญาชาวบ้าน ออกมาเป็นผลผลิตที่ขึ้นชื่อว่าเป็นของดีแห่งอำเภอศรีประจันต์ ที่ใครมาก็ต้องแวะ
3. ชุมชนบ้านต้นแจงพัฒนา : เรียนรู้ยาดม-ยาหม่องสมุนไพรทำมือ สินค้าดีน่าอุดหนุน
มาต่อกันที่อีกหนึ่งชุมชนในอำเภออู่ทอง หนึ่งในอำเภอดังของจังหวัดสุพรรณบุรี มากมายด้วยภูมิหลังเรื่องราวประวัติศาสตร์ และก็เป็นเหมือนดังเช่นชุมชนที่เราได้ไปก่อนหน้านี้ รอยยิ้มและอัธยาศัยไมตรีอย่างคนคุ้นเคยของคนในชุมชนบ้านต้นแจงพัฒนา ดูเหมือนจะเป็นความรุ่มรวยที่หาได้ง่าย ๆ โดยที่เราไม่ต้องเอ่ยปากถามไถ่
“ป้าต้อย” หัวหน้ากลุ่มวิสาหกิจชุมชนต้นแจงพัฒนา หญิงสาวมีอายุดูใจดี วันนั้นเธอสวมเสื้อสีขาวสกรีนลายตัวการ์ตูนน่ารักพร้อมกับนุ่งโจงกระเบน ได้ออกมาบอกเล่าประวัติชุมชนให้เราเข้าใจอย่างคร่าว ๆ และนำเข้าสู่การเรียนรู้การทำยาดม-ยาหม่องสมุนไพรโบราณ หรือมีอีกชื่อหนึ่งว่า “ยาดมหัวโต” ยาดมสมุนไพรของดีจากภูมิปัญญาชาวบ้านที่นำสมุนไพรที่มีตามรั้วบ้านมาผสมจนเกิดเป็นยาดมที่ห้อม หอม...ดมแล้วชื่นใจ ของดีที่ใครรู้ก็อยากบอกต่อ
ไม่นานป้าต้อยแจกแจงส่วนผสมในการทำยาดมอย่างละเอียด มีทั้งพริกไทยดำ สมุลแว้ง กานพลู ลูกจันทร์ ผิวมะกรูด เปลือกส้ม การบูร เมนทอล และพิมเสน พอเราได้รู้ส่วนผสมที่ว่านี้แล้ว จึงทำให้ถึงบางอ้อทันทีเลยว่า...ทำไมยาดมที่นี่ดมแล้วถึงมีกลิ่นหอมสดชื่น แถมยังช่วยบรรเทาอาการวิงเวียนศีรษะได้เป็นอย่างดี
อีกหนึ่งเอกลักษณ์เด่นของยาดมหัวโต นั่นคือ แพ็กเกจที่นำความเป็นเมืองโบราณผ่านรูปปั้นในสมัยทวารวดี มาทำเป็นหัวจุกปิดขวดยาดม ซึ่งขั้นตอนนี้แหละที่ป้าต้อยเปิดโอกาสให้ศิลปินตัวน้อยอย่างเราได้ลงมือละเลงสีกันเต็มที่ และถึงแม้ว่าฝีมือที่ทำออกมาได้นั้นจะแตกต่างจากต้นฉบับลิบลับ แต่นี่ก็เป็ผลงานชิ้นโบแดงที่มีเพียงชิ้นเดียวในโลกเท่านั้น
ทั้งนี้หากนักท่องเที่ยวคนไทยสนใจอยากเข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ ของทางชุมชน สามารถสอบถามรายละเอียดต่าง ๆ ได้ดังต่อไปนี้
- กิจกรรมต่าง ๆ ของชุมชนบ้านแหลม
โทรศัพท์ 080 073 7397
- กิจกรรมงมแห้วชุมชนสมหวังบ้านวังยาง
โทรศัพท์ สำนักงานเทศบาลตำบลวังยาง 062 678 5777
เฟซบุ๊ก: สมหวังที่วังยาง
- กิจกรรมการทำยาดม-ยาหม่องสมุนไพรโบราณ ชุมชนบ้านต้นแจงพัฒนา
โทรศัพท์ 081 763 9230
(*** ทั้งนี้กิจกรรมในแต่ละชุมชนมีค่าใช้จ่ายแตกต่างกันไป สามารถสอบถามกับทางชุมชนได้โดยตรง)
มาถึงตรงนี้จากเดิมที่เราเคยคิดกันว่า การท่องเที่ยวเชิงวิถีชุมชนเป็นอะไรที่ดูน่าเบื่อ และไม่เห็นมีอะไรน่าสนใจสักเท่าไร แต่เมื่อใดก็ตามที่เราลองมาสัมผัสด้วยตัวเอง เมื่อนั้นเราจะรู้เลยว่ารูปแบบการท่องเที่ยวดังกล่าว ให้ทั้งความรู้และความสนุกกว่าที่เราคาดหวังไว้มาก เพราะนอกจากจะได้ลงพื้นที่สัมผัสความเป็นอยู่ของวิถีชีวิตชาวบ้านแล้ว สิ่งที่จะได้รับกลับบ้านด้วย คือ การร่วมภาคภูมิใจกับมรดกแห่งภูมิปัญญาไทยที่ส่งต่อมายังลูกหลาน ซึ่งวันนี้สามารถนำมาต่อยอดและสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวชุมชนอย่างยั่งยืน ด้วยเพราะตัวชุมชนเองก็ปรับตัวไปพร้อมกับยุคสมัย ไม่แปลกถ้าแต่ก่อนเราเลือกจะมองข้าม แต่ตอนนี้...ถ้าเราไม่ลองไปก็ถือว่า “พลาด” เช่นกัน ^ ^
