งานประเพณีผีขนน้ำ 2567 งานบุญเดือนหกและการละเล่นขอฝนของชาวเชียงคาน

          งานประเพณีผีขนน้ำ หรือ งานประเพณีบุญเดือนหกและการละเล่นผีขนน้ำ ประจำปี 2567 ที่บ้านนาซ่าว ตำบลนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ระหว่างวันที่ 23-25 พฤษภาคม 2567 

          งานประเพณีผีขนน้ำ บ้านนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย เป็นงานบุญเดือนหก จัดขึ้นหลังวันวิสาขบูชา ช่วงวันแรม 1-3 ค่ำ ถือเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อเป็นการตอบแทนบุญคุณที่ผีปู่ผีย่า ผีบรรพบุรุษในหมู่บ้าน ได้ปกปักรักษาคุ้มครองชาวบ้านให้อยู่เย็นเป็นสุข ทำมาหากินได้อย่างอุดมสมบูรณ์ รวมถึงเพื่อเป็นการขอฝนในวิถีชีวิตเกษตรกรรมที่สืบทอดกันมากว่า 300 ปีด้วย ซึ่งในปี 2567 มีกำหนดการจัดงานประเพณีผีขนน้ำ 2567 ออกมาแล้ว จะมีรายละเอียดอะไรบ้าง เรามีข้อมูลมาฝากกัน 

          งานประเพณีบุญเดือนหกและการละเล่นผีขนน้ำ หรือที่เรียกกันสั้น ๆ ว่า งานประเพณีผีขนน้ำ เป็นงานบุญเดือนหก ถือว่าเป็นพิธีกรรมไหว้ผีบรรพบุรุษ หรือเรียกว่า เลี้ยงบ้าน เพื่อแสดงความเคารพและตอบแทนบุญคุณ ผีเจ้าปู่ ที่คุ้มครองให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข ฝนตกต้องตามฤดูกาล และมีพืชผลอุดมสมบูรณ์ โดยจะจัดขึ้นช่วงวันแรม 1-3 ค่ำ หลังวันวิสาขบูชา 

          ทั้งนี้ หนึ่งในพิธีกรรมจะมี ขบวนแห่ผีขนน้ำ ที่แต่เดิมการบวงสรวงจะมีการนำวัวควายมาเป็นเครื่องเซ่นสังเวยตามพิธีกรรม แต่ต่อมาได้ทำ หน้ากากผีขน หรือ แมงหน้างาม ขึ้นแทนวัว ควาย ซึ่งเชื่อกันว่า ผีขน เป็นวิญญาณของสัตว์จำพวกวัวและควายที่คอยติดตามผู้คนไปตักน้ำหาฟืนในขณะที่เดินผ่านห้วยหนองคลองบึง เมื่อตายไปแล้ววิญญาณยังล่องลอยวนเวียนอยู่ตามที่ที่เคยอาศัย เพราะมักจะมีคนได้ยินเสียงกระดึงหรือกระดิ่ง พบแต่ขนไม่เห็นตัว จึงเรียกว่า ผีขนวัว ผีขนควาย ในอดีตชาวบ้านจะพากันเรียกว่า การละเล่นผีขน และทุกครั้งหลังจากการละเล่นผีขนมักจะมีฝนตก ชาวบ้านจึงเรียกกันใหม่ว่า ผีขนน้ำ เพราะขนน้ำมาจากฟ้า จนกลายเป็นชื่อที่เรียกกันติดปากมาถึงทุกวันนี้

          จุดเด่นของงานประเพณีผีขนน้ำอยู่ที่ หน้ากากผีขนน้ำ หรือ หน้ากากไม้ ทำด้วยไม้เนื้ออ่อน เช่น ไม้นุ่น (ต้นงิ้ว) และไม้พญาสัตบรรณ (ต้นตีนเป็ด) มีการเขียนลวดลายบัวเครือและลายผักแว่น ลักษณะตาโต จมูกโต ฟันใหญ่ ปากมีรอยยิ้ม มีการนำหวายมาตรึงกับหน้ากากให้โค้งเหมือนเขาควาย ใช้กระดาษสีหรือเศษผ้าตัดเป็นริ้วประดับ ผมจะทำมาจากกาบกล้วยนำมาผึ่งแดดให้แห้งแล้วถักเป็นเปียให้ดูผมยาว  ส่วนตัวเสื้อของผีขนน้ำจะใช้ผ้าที่นอนเก่าไม่ใช้แล้วเป็นวัสดุ เวลาเต้นรำจะมีนุ่นฟุ้งกระจายไปทั่ว 

          นอกจากนี้ยังมีเครื่องดนตรี ได้แก่ กลอง กะลอ ทำด้วยไม้ไผ่ เจาะเป็นราง ซึ่งเป็นอุปกรณ์ให้จังหวะในการเล่นให้สนุกสนานเร้าใจ ส่วนผู้ที่เดินร่วมขบวนต่างตีกลอง เคาะ ปรบมือ เป่าแคน ดีดพิณ อย่างสนุกสนานสลับกันไป ทั้งนี้ คนที่จะมาแต่งตัวเป็นผีขนน้ำในขบวนสามารถทำได้ทุกเพศทุกวัย ไม่มีข้อกำหนดหรือข้อห้ามใด ๆ 

          หลายคนอาจจะเข้าใจผิดคิดว่า ผีขนน้ำ เป็นแบบเดียวกับ ผีตาโขน ของอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย แต่แท้จริงแล้วเป็นการละเล่นคนละรูปแบบและมีความแตกต่างกันอยู่

          ผีขนน้ำ เป็นการละเล่นที่สืบทอดกันมายาวนานของชาวนาซ่าว อำเภอเชียงคาน ที่แต่เดิมคือชนกลุ่มน้อยเผ่าไทยพวน อพยพมาจากฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขง หรือเมืองหลวงพระบาง ได้มาตั้งหลักแหล่งอยู่อาศัยทำกินกันที่บ้านนาซำหว้า ก่อนจะขยายชุมชนมาที่บ้านสองโนน และในสมัยนั้นชาวบ้านยังไม่มีที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ จึงนับถือผีบรรพบุรุษและผีปู่ย่า โดยมีจุดศูนย์รวมอยู่ที่ เจ้าปู่ ที่พำนักในศาลเจ้าปู่นาซ่าว บริเวณปากทางหมู่บ้านใกล้กับวัดโพธิ์ศรี เชื่อกันว่าการเล่นผีขนน้ำคือพิธีกรรมไหว้ผีบรรพบุรุษที่ชาวบ้านรวมตัวกันจัดขึ้น หรือเรียกว่า เลี้ยงบ้าน เพื่อแสดงความเคารพและตอบแทนบุญคุณผีเจ้าปู่ที่คุ้มครองให้ชาวบ้านอยู่เย็นเป็นสุข ฝนตกต้องตามฤดูกาล และมีพืชผลอุดมสมบูรณ์   

          ส่วน ผีตาโขน หรือ ประเพณีผีตาโขน เป็นส่วนหนึ่งในงานบุญประเพณีใหญ่ หรือที่เรียกว่า งานบุญหลวงหรือ บุญผะเหวด มีความเกี่ยวโยงกับงานบุญพระเวส หรือเทศน์มหาชาติประจำปี กับพระธาตุศรีสองรัก ปูชนียสถานสำคัญของชาวด่านซ้าย สำหรับการละเล่นผีตาโขน ผู้เล่นต้องสวมหน้ากากที่วาดหรือแต้มให้น่ากลัว โดยชุดแต่งผีตาโขนใช้ผ้าเก่า ผ้ามุ้ง หรือเศษผ้า นำมาห่อหุ้มร่างกายให้มิดชิด ซึ่งจะร่วมเข้าขบวนแห่และแสดงท่าทางต่าง ๆ ระหว่างที่มีประเพณีบุญหลวง เป็นการละเล่นที่มีเฉพาะในท้องที่อำเภอด่านซ้ายเท่านั้น ทั้งนี้ คำว่า ผีตาโขน มาจากคำว่า ผีตามคน เป็นผีที่เข้ามาขออาหาร ขอส่วนบุญในเมืองมนุษย์ ทำการเล่นหยอกล้อผู้คนเพื่อขอข้าวปลาอาหาร แล้วก็จะพากันกลับไปยังถิ่นที่อาศัยของตน 

          ข้อมูลจาก เฟซบุ๊ก ททท.สำนักงานเลย : TAT Loei Office ขอเชิญเที่ยวงานประเพณีบุญเดือนหกและการละเล่นผีขนน้ำ ประจำปี 2567 ระหว่างวันที่ 23-25 พฤษภาคม ณ ศูนย์วัฒนธรรมบ้านนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย มีรายละเอียดดังนี้ 

วันพฤหัสบดีที่ 23 พฤษภาคม 2567 (แรม 1 ค่ำ เดือน 6) 

• เวลา 15.00 น. ชมและร่วมขบวนแห่ดอกไม้เข้าผาม (ปะรำพิธี)

วันศุกร์ที่ 24 พฤษภาคม 2567 (แรม 2 ค่ำ เดือน 6) 

• เวลา 09.00 น. ชมพิธีเปิดและขบวนแห่ผีขนน้ำต่าง ๆ เดินออกจากหน้าวัดศรีโพนแท่น ไปถึงวัดโพธิ์ศรี บ้านนาซ่าว
• เวลา 11.00 น. เชิญชมพิธีเปิดงานบุญประเพณีผีขนน้ำ ประจำปี 2567 ณ วัดโพธิ์ศรี บ้านนาซ่าว 

วันเสาร์ที่ 25 พฤษภาคม 2567 (แรม 3 ค่ำ เดือน 6) 

• เวลา 07.00 น. ร่วมทำบุญตักบาตร ถวายภัตตาหาร ปัจจัยไทยทาน ณ วัดโพธิ์ศรี บ้านนาซ่าว 

          สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ เฟซบุ๊ก ททท.สำนักงานเลย : TAT Loei Office โทรศัพท์ 0-4281-2812

          ประเพณีผีขนน้ำ หรืองานบุญเดือนหก ของชาวบ้านนาซ่าว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ถือเป็นการละเล่นตามความเชื่อคนโบราณที่จัดขึ้นทุกปี เพื่อเซ่นไหว้สัตว์เลี้ยงที่มีคุณประโยชน์ เช่น วัว ควาย ที่ล้มหายตายจากไป และมีความเชื่อในการขอให้ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาลด้วย ใครที่มีแพลนจะไปเที่ยวเชียงคานในช่วงนั้นก็สามารถแวะไปร่วมสนุกเก็บบรรยากาศและภาพความประทับใจกันได้นะ 

หมายเหตุ : ข้อมูลอาจมีการเปลี่ยนแปลงกรุณาตรวจสอบอีกครั้ง

• 20 ที่เที่ยวเลย เก็บให้ครบ สนุกได้ทั้งเช้าจรดเย็น
• เที่ยวเชียงคาน 2 วัน 1 คืน นอนชิลริมโขง ตักบาตรข้าวเหนียว ตื่นเช้าดูพระอาทิตย์ขึ้น
• 12 ร้านอาหารเชียงคาน จัดมาครบอาหารหลากหลายสไตล์
• ร้านกาแฟเชียงคาน หลายบรรยากาศหลากสไตล์

ขอบคุณข้อมูลและภาพจาก : เฟซบุ๊ก ททท.สำนักงานเลย : TAT Loei Office, dasta.or.th และ chiangkhan.go.th