ธเนศ งามสม...เรื่องและภาพ
1. ในทุ่งหญ้ากว้าง เราอยู่ห่างเพียงสายลมกางกั้นมองด้วยตาเปล่า ร่างของเขาดูกำยำล่ำสัน วงเขาโค้งคมน่าเกรงขาม ลำตัวใหญ่โตสีดำเป็นมัน อากัปกิริยาที่มองมานั้นสงบนิ่ง สง่างามราวกับเจ้าป่า ใจกลางเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่ ผมพบภาพนั้นโดยไม่ได้เตรียมตัวล่วงหน้า ระยะ 20 เมตร นับว่าใกล้มาก ขณะเผชิญหน้ากระทิงตัวโตเช่นนั้น มันเป็นเช้าวันแรกที่มาเยือนดงใหญ่ ต้นน้ำลำธารซึ่งเหลือเพียงผืนสุดท้ายของจังหวัดบุรีรัมย์ การได้เห็นชีวิตอันงดงามดังกล่าว อารมณ์จึงทั้งรื่นรมย์และอิ่มเอมใจ
ย้อนเวลากลับไปคำว่า "ดงใหญ่" มีความหมายเหมือนดั่งชื่อ คือ เป็นป่าดิบดงทึบกว้างใหญ่ เชื่อมต่อเป็นผืนเดียวกับเขาใหญ่ ทับลาน ปางสีดา ตาพระยา และส่วนหนึ่งของผืนป่าราชอาณาจักรกัมพูชา ผืนป่ากว้างใหญ่เช่นนั้นจึงเป็นบ้านอันสมบูรณ์ของชีวิตมากหลายจากคำบอกเล่าของพรานรุ่นเก่า ๆ ฝูง "กูปรี" สัตว์ป่าสงวน 1 ใน 15 ชนิด ของบ้านเรา ชีวิตซึ่งเหลือรอดน้อยนิดบนโลกใบนี้ก็เคยอาศัยอยู่ที่นี่ จนเมื่อสงครามลุกลามไปทั่วอินโดจีน บ้านเรามีการตัดถนน "เพื่อความมั่งคง" หลายสาย ผืนป่าก็ค่อย ๆ ถูกบุกเบิกแผ้วถางตามสองข้างทางเข้าไป
ในช่วงสงครามอุดมการณ์ พรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) เคยเข้ามาตั้งฐานที่มั่นเคลื่อนไหวในดงใหญ่ พ.ศ. 2520 กองกำลังเขมรแดงที่พ่ายแพ้เวียดนามก็ข้ามมาหลบภัยตามแนวชายแดนแถบนี้ และเมื่อสงครามสงบลง ป่าอันอุดมก็ถูกสัมปทานทำไม้ ตามด้วยผู้คนที่เข้ามาก่นถางทำนาไร่ พ.ศ. 2502 จากป่าสงวนแห่งชาติเนื้อที่ 631,250 ไร่ ก็หดหายเหลืออยู่ 195,486 ไร่ เมื่อประกาศเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าในปี พ.ศ. 2539
โมงยามสบตากระทิงตัวนั้น อารมณ์จึงรื่นรมย์และอิ่มเอมใจ คล้ายมองเห็นอดีตอันมืดมนมองเห็นความหวังราง ๆ ในคืนวันข้างหน้า
2. หน่วยพิทักษ์ป่าละเลิงร้อยรูตั้งอยู่ในใจกลางดงใหญ่ "ละเลิง" เป็นคำท้องถิ่น หมายถึงที่ลุ่มคล้ายแอ่งกระทะ "ร้อยรู" หมายถึงตาน้ำที่ผุดขึ้นมานับสิบนับร้อย
ผมพักอยู่ในละเลิงร้อยรู 1 สัปดาห์ นับเป็นช่วงเวลาสันโดษและสงบสุข สัญญาณโทรศัพท์ละลายหาย ลมเย็นชื่นโบกโบยตลอดเวลา เสียงแมลงกรีดปีกประหนึ่งลำนำอันอ่อนหวาน
พักอยู่ที่นี่ ขณะดวงจันทร์ยังแขวนค้างเหนือยอดไม้ ผมจะไปเยือนละเลิงร้อยรูซึ่งอยู่ไม่ไกลนัก ในทุ่งหญ้ากว้าง ฝูงกระทิงมักอ้อยอิ่งอยู่ตรงชายป่า ด้วยยามนี้หญ้ากำลังระบัดใบ ทั้งแม่กระทิงและลูกเล็ก ๆ มักเพลิดเพลินกับอาหารจนลืมเวลา กระทั่งแดดจ้านั่นล่ะพวกเขาจึงค่อย ๆ เข้าไปพักผ่อนในดงไม้ใหญ่
จากละเลิงร้อยรูตามทางลูกรังเข้าไปจะถึงอ่างเก็บน้ำลำนางรอง และทุ่งหญ้าบริเวณนี้เองที่ผมพบกระทิงร่างกำยำราวเจ้าป่า นอกจากละเลิงร้อยรูที่ลุ่มตรงนี้ยังเป็นต้นน้ำของลำนางรอง สายน้ำสำคัญที่เลี้ยงดูผู้คนอำเภอโนนดินแดงและอำเภอนางรอง ในช่วงฟื้นฟูผืนป่าและทุ่งหญ้า อ่างเก็บน้ำลำนางรองถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นแหล่งน้ำของสัตว์ป่า ความมุ่งหวังนั้นค่อนข้างได้ผล ฝูงช้างป่ามักแวะมาแถว ๆ ชายน้ำ รวมถึงกระทิง เก้ง กวาง และฝูงหมูป่า เดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา เสือโคร่งตัวโตก็แวะมาเยือนที่นี่ด้วย
กล่าวถึงอ่างเก็บน้ำ ทุกยามมาเยือนล้วนให้อารมณ์ผ่อนคลาย เย็นใจราวสถานที่ปลีกวิเวกของเหล่าสัตว์ป่า พวกเขาดูไม่ค่อยตื่นกลัวคนเท่าไรนัก คล้ายพบเห็นกันนาน ๆ ครั้ง คนเสียอีกที่คล้ายเป็นส่วนเกินของป่า ในยามแสงแรกทาบทา ผืนน้ำจะน่าชมด้วยฝูงเป็ดแดงบินร่อนนกอ้ายงั่วดำผุดดำว่าย ขณะเหยี่ยวออสเปรจดจ่อรอปลาอยู่บนยอดไม้ ใกล้ ๆ ชายป่าไทรหลายต้นกำลังติดลูกดกดื่น มีทั้งสีแดงทับทิมและเหลืองไพล บรรดานกป่าจึงแวะเวียนมาตลอดทั้งวัน ทั้งฝูงนกเขาเปล้านับสิบนับร้อย นกมูมซึ่งน่าชมด้วยขนสีเหลือบงาม นกขุนทองเสียงกังวานหวาน นกตั้งล้อสีเขียวสด และฝูงนกแขกเต้า ญาติใกล้ชิดของเหล่านกแก้ว
ต้นฤดูฝนเช่นนี้ ดงใหญ่ดูเปี่ยมชีวิตชีวา เหยี่ยวออสเปรโฉบจับปลา
เป็ดแดงและนกอ้ายงั่วประจำอยู่แถว ๆ อ่างเก็บน้ำ
ต้นฤดูฝนเช่นนี้ ดงใหญ่เปี่ยมด้วยชีวิตชีวา นอกจากไทร ผลไม้ต่าง ๆ ก็สุกงอมอยู่ทั่วป่า มะไฟรสเปรี้ยวอมหวาน ส้มกลีบซึ่งเก้งและกวางโปรดปราน คอแลน-ไม้ผลในตระกูลลิ้นจี่ป่า
นกมูมอิ่มเอมกับลูกไทร
บนเรือนยอดบรรดานกแวะมาเยี่ยมเยือนมีได้ขาด ขณะบนพ้นดินที่ลูกไม้หล่นกล่นเกลื่อน ไก่ป่าก็ได้ลิ้มรสหอมหวาน รวมถึงไก่ฟ้าพญาลอชีวิตงามราวอัญมณีแห่งพงไพร
ขณะไก่ฟ้าพญาลอ
นกหัวขวานสามนิ้วหลังทองและนกจาบฝนเพลิดเพลินกับอาหารตามชายป่า
3. วันและคืนค่อย ๆ เคลื่อนไป ดงใหญ่คล้ายเป็นบ้านละเลิงร้อยรูคล้ายสวนหลังบ้านอันผูกพันคุ้นเคยกลายเป็นกิจวัตรประจำวัน ขณะดวงจันทร์ยังแขวนค้าง ผมจะก้าวฝ่าสายหมอกและแสงราง ๆ ไปเยือนทุ่งหญ้า ฝูงกระทิงยังอ้อยอิ่งเยื้องย่าง ผ่านวันและคืนร่วมกัน ระยะห่างระหว่างเราก็ค่อย ๆ คืบใกล้ จากไกลลิบแถว ๆ ชายป่า เราค่อย ๆ มาพบกันใกล้ ๆ หอดูสัตว์ ริมถนนลูกรัง และในทุ่งหญ้าอันอุดมสมบูรณ์ พวกเขาอาศัยอยู่แถบนี้หลายฝูงด้วยกัน เพื่อน ๆ พิทักษ์ป่าเล่าว่าบางคราวก็พบพวกเขารวมกันเป็นฝูงใหญ่จำนวนร่วมร้อยตัวนั้นนับว่ามากจนน่าชื่นใจ
จากจันทร์แขวนค้างจนตะวันจัดจ้า ผมค่อย ๆ ก้าวตามครอบครัวกระทิงจนกลับเข้าป่า จากนั้นก็แวะไปเยือนอ่างเก็บน้ำด้วยความคุ้นเคยทางด่านและต้นไม้ บางวันจึงได้เห็นฝูงหมูป่าใกล้ ๆ พวกเขาพาลูกเล็ก ๆ ลายแตงไทยมาด้วย บางวันช้างป่าก็โผล่ออกมาตรงหน้า แล้วทั้งคนและช้างก็ตื่นตกใจผละจากกันไป
ถึงอ่างเก็บน้ำก็เป็นเวลาที่ฝูงเป็ดแดงจะบินกลับเข้าป่า นกอ้ายงั่วดำผุดดำว่ายหาปลา ขณะฝูงช้างป่าเคลื่อนจากริมน้ำเข้าไปแถว ๆ ทุ่งหญ้ากว้าง บางวันผมอยู่ร่วมกับพวกเขาตั้งแต่เช้าถึงค่ำ เดินท่องไปในทุ่งหญ้าอยู่ดูพวกเขาที่ต้นไทร นั่งมองดงใหญ่บนหอดูสัตว์บนต้นไม้ ลมเย็นชื่นโบกโบย แว่วเสียงกังวานหวานราวท่วงทำนองดนตรี เป็นโมงยามที่ผมจดจำได้ขึ้นใจ
ในวันสุดท้ายผมคล้ายได้รับของขวัญอันเปี่ยมค่า ได้แสงเรื่อเรืองของดวงจันทร์ ครอบครัวกระทิงค่อย ๆ เยื้องย่างปรากฏกาย ผมอยู่กับพวกเขาที่นั่น กลางทุ่งหญ้าเอนไหว ดอกหญ้าอาบแสงจันทร์ดั่งปุยเมฆขาว ราวกับภาพฝัน พวกเขาโจนไล่เล่นกันสนุกสนานลูกกระทิงตัวน้อยคลอเคลียกับอกแม่ ดื่มกินน้ำนมใต้แสงจันทร์นวลใย
สำหรับผู้มาเยือนเช่นผม ภาพตรงหน้า คือ ของขวัญอันเปี่ยมค่าจากพงไพร จาก "มวลมิตร" ชีวิตงดงามแห่งดงใหญ่
ขอขอบคุณ
คุณสมส่วน รักสัตย์ หัวหน้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดงใหญ่คุณสมพงษ์ สุโขพันธ์, คุณจิระเดช พินัยรัมย์, คุณจิรายุทธ นาคนวลคุณนิยม พรมมา, คุณยมณา ผากาหน่วยพิทักษ์ป่าละเลิงร้อยรูหน่วยพิทักษ์ป่าห้าพันไร่ และเพื่อน ๆ แห่งดงใหญ่
คู่มือนักเดินทาง
การเดินทาง : ที่ทำการเขตรักษาพันธ์สัตว์ป่าดงใหญ่ อยู่ริมทางหลวงหมายเลข 348 (บุรีรัมย์-ตาพระยา) ห่างจากอำเภอโนนดินแดงราว 5 กิโลเมตร รวมระยะทางจากกรุงเทพฯ ราว 340 กิโลเมตร
ที่พัก : ที่หน่วยฯ มีบ้านพักรับรองหลังเล็ก ๆ มีลานกางเต็นท์ร่มรื่นทางเช้าหน่วยฯ อาจไม่สะดวกสบาย ต้องใช้รถค่อนข้างสูงอย่างรถกระบะ ทว่าเมื่อได้ไปเยือนก็เชื่อว่าจะรู้สึกอิ่มเอมใจไม่มากก็น้อย
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติม : เขตรักษาพันธ์สัตว์ป่าดงใหญ่ ตู้ ปณ. 1 ปทจ. โนนดินแดง อำเภอโนนดินแดง จังหวัดบุรีรัมย์ 31260 โทรศัพท์ 0 4460 6287
คลิกอ่านความคิดเห็นของเพื่อน ๆ ได้ที่นี่ค่ะ ขอขอบคุณข้อมูลและภาพประกอบจาก
ปีที่ 54 ฉบับที่ 12 กรกฎาคม 2557
